تاریخ اساطیری ایران
عسکر بهرامی
انتشارات ققنوس
چاپ چهارم/ ۱۴۰۰
«اسطوره» را شاید بتوان «باورپذیرترین روایت باورنکردنی» معرفی کرد. بشر پیش از دوران مدرن مقهور جهان و وقایعی بود که بهدرستی از آنها سر درنمیآورد و در پی تسکین خویش در فجایعی مثل مرگ و قحطی و بیماری و ستمکشی و نیز یافتن پاسخ برای سؤالات فلسفی و وجودیاش بود. اسطورهها از دل نادانستهها زاده شدند و دلگرمی و سرگرمی آفریدند و از سردرگمی کاستند، تا اینکه در آستانهی پایان جهان باستان با تاریخ واقعی گره خوردند و مغلوب آن شدند. همین اساطیر، بهنوعی، پایهگذار ادیان هم بودهاند و به متون مقدس ــ ازجمله، در ایران، به اوستا ــ راه یافتهاند.
سرزمین ما گرهخورده با اسطوره است. نجدی است اساطیری، پهلوانپرور، و اسطورهدوست. سدههای متمادی شاهنامهی فردوسی، یکتا گنجینهی اساطیر ایران، گرامی داشته شده و مردم به تاریخ و پیروزیهای اساطیریشان بالیدهاند و با تراژدیهای آن گریستهاند؛ رستم نماد پهلوانی مانده و سیاوش نماد مظلومیت، ستمهای ضحاک فراموش نشده و مرگ دردناک سهراب و دیر رسیدن نوشدارو هنوز مایهی دریغ است…
باری، از اسطورهها بسیار گفتهاند و نوشتهاند، اما اغلب منابع پراکندهگو یا تخصصیاند. کتاب تاریخ اساطیری ایران نوشتهی عسکر بهرامی این حسن را دارد که اثری عمومیتر و با زبان و ساختمان آسانیاب است، طوری که حتی نوجوانها هم میتوانند آن را بخوانند و استفاده کنند. بهرامی دکتر در فرهنگ و زبانهای باستانی ایران است و اشراف خوبی به متنهای اوستایی و پهلوی و مانوی و سغدی و… دارد و بر این اساس بر پایهی متنهای دست اول پیش رفته و کار درخوری نوشته است.
تاریخ اساطیری ایران در شش فصل تدوین شده است: «آفرینش»، «پیشدادیان و تشکیل حکومت»، «عصر پهلوانان»، «کیانیان و اوج عصر پهلوانان»، «زردشت و دین او» و «بازسازی جهان». از بیزمان و بیکران روایت میکند تا جدال اورمزد و اهریمن، از پدید آمدن نخستین آفریدگان و گیاهان و اولین انسان (کیومرث) تا شکلگیری حکومت و ظهور پادشاهان و پهلوانان، و از زاده شدن زردشت و شکوفایی و گسترش دین او تا آنجا که تاریخ اسطورهای با تاریخ واقعی پیوند میخورد. اطلاعات فشرده و مفیدی دربارهی دین زردشتی و باورها و جهانبینی زردشتیان هم ارائه شده است.
نقطهی ضعف اثر این است که نویسنده در تنهی پژوهش بیش از اندازه غرق شاهنامه شده و بهنوعی به خلاصهنویسی داستانهای فردوسی روی آورده و از ریل تاریخنویسی اسطوره خارج شده است. میشد، مثل کتابهای مهرداد بهار یا تاریخ اساطیری ایران نوشتهی ژاله آموزگار، بیشتر به آبشخورهای مشترک اسطورههای اقوام هندوایرانی و دیگر مردمان باستان پرداخت.
در انتهای کتاب دو فهرست شامل معرفی منابع و کتابهای مرتبط نیز آمده که بهخصوص برای خوانندگان نوآموز میتواند نقشهراه مطالعهی عمیقتر دربارهی تاریخ، ادیان و اسطورههای ایرانی باشد.
#معرفی_کتاب_پنجشنبه (۱)
حسین جاوید
@Virastaar